พญานาค ความเชื่อ ความศรัทธาของลุ่มแม่น้ำโขง

พญานาค ในความเชื่อของพราหมณ์และฮินดู เป็นสิ่งมีชีวิตกึ่งเทพ รูปร่างลักษณะเป็นครึ่งคนครึ่งนาค หรือบางลักษณะเป็นนาคทั้งตัว เป็นเจ้าแห่งโลกบาดาลซึ่งเป็นสถานที่ที่เต็มไปด้วยสมบัติมากมาย ทั้งยังได้ชื่อว่าพญานาคเป็นผู้พิทักษ์สมบัติอีกด้วย

ความเชื่อของเรื่อง พญานาค

ความเชื่อของเรื่องพญานาคนั้นมีมาตั้งแต่ยุคสมัยของอินเดีย ซึ่งเกี่ยวเนื่องกันกับศาสนาพราหมณ์และฮินดู และได้ตกทอดมาถึงประเทศในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ไม่ว่าจะเป็นไทย ลาว พม่า กัมพูชา ล้วนแล้วแต่มีความเชื่อในเรื่องนี้ด้วยกันทั้งนั้น

ในความเชื่อของพุทธศาสนา จะปรากฏเป็นรูปงูยักษ์ขนาดใหญ่ มีอิทธิฤทธิ์มากสามารถแปลงกายเป็นมนุษย์ได้ จะอาศัยอยู่ใต้บาดาล แม่น้ำ ทะเล และมหาสมุทร พญานาค ยังทำหน้าที่เป็นผู้ปกป้องเขาพระสุเมรุ เพื่อป้องกันอสูรร้ายขึ้นไปสู่ชั้นดาวดึงส์ ที่รู้จักกันดีก็คือ "พญานาคมุจลินทร์" ซึ่งได้ทำหน้าที่ขดรอบองค์พระพุทธเจ้าและแผ่ป้องกันพระเศียรของพระพุทธองค์ไม่ให้โดนฝนซึ่งขณะนั้นเกิดพายุอย่างหนัก [1]

ในความเชื่อเรื่องนี้ประเทศไทยมีมาตั้งแต่ครั้งสุโขทัย ในความเชื่อของคนไทยในอดีตนั้นเชื่อว่า พญานาคได้อาศัยอยู่บริเวณใต้แม่น้ำโขงซึ่งเป็นแม่น้ำแบ่งเขตระหว่างประเทศไทย-ลาว ตามความเชื่อของคนประเทศลาวก็จะเชื่อเช่นเดียวกันกับความเชื่อของคนไทยด้วย

กำเนิดของพญานาค

ในด้านการถือกำเนิดตามความเชื่อคนไทยซึ่งสอดคล้องกับศาสนาพุทธได้เชื่อว่า พญานาคแบ่งออกเป็น 4 ลักษณะด้วยกัน ดังนี้

1. โอปปาติกะ เกิดแล้วโตทันที
2. สังเสทชะ เกิดจากเหงื่อไคล สิ่งหมักหมม
3. ชลาพุชะ เกิดจากครรภ์
4. อัณฑชะ เกิดจากฟองไข่

พญานาคแบ่งออกเป็น 4 ตระกูลใหญ่

• ตระกูลวิรูปักษ์ นาคที่มีผิวกายเป็นสีทอง เป็นนาคชั้นสูงสุด ถูกจัดอยู่ในชั้นเทพ ถือกำเนิดแบบโอปปาติกะ คือ การเกิดขึ้นเอง แล้วโตเลย มากด้วยอิทธิฤทธิ์และบุญบารมี พญานาคในตระกูลนี้ที่รู้จักกันดี อาทิ พญาสุวรรณนาคราช พญามุจลินท์นาคราช
• ตระกูลเอราปถะ นาคมีผิวกายเป็นสีเขียว พญานาคชั้นสูง ถือกำเนิดแบบอัณฑะชะ คือ กำเนิดจากฟองไข่ มีขนาดใหญ่โตอาศัยอยู่เมืองบาดาลไม่ลึกมาก เและใกล้ชิดมนุษย์มากที่สุด ชอบขึ้นมาเที่ยวบนโลกมนุษย์ จนเกิดเป็นตำนานรักมากมายกับเหล่ามนุษย์ พญานาคในตระกูลนี้ที่รู้จักกันดี คือ พญาศรีสุทโธนาคราชแห่งวังนาคินทร์คำชะโนด
• ตระกูลฉัพพยาปุตตะ นาคที่มีผิวกายเป็นสีรุ้ง ส่วนใหญ่ถือกำเนิดแบบชลาพุชะ คือกำเนิดจากครรภ์ อาศัยอยู่ในบาดาลหรือป่าลึก มีอิทธิฤทธิ์มาก แต่พบได้ยาก เพราะมักอาศัยอยู่ในที่ลึกลับ
• ตระกูลกัณหาโคตะมะ นาคที่มีผิวกายเป็นสีดำนิล ถือกำเนิดแบบสังเสทชะ คือ เกิดจากเหงื่อไคล และสิ่งหมักหมมต่างๆ มักจะมีหน้าที่เฝ้าสมบัติของเมืองบาดาล พญานาคในตระกูลนี้ที่รู้จักกันดี คือ องค์ดำแสนสิริจันทรานาคราช กษัตริย์นาคราชยอดนักรบแห่งเมืองบาดาล [2]

กษัตริย์ 9 พระองค์

ตามตำนานยังกล่าวไว้อีกว่า ใต้บาดาลที่มีเหล่าพญานาคอาศัยอยู่ จะปกครองโดยพญานาคซึ่งเป็นกษัตริย์ 9 พระองค์ดังนี้

1. พญาอนันตนาคราช
2. พญามุจลินทร์นาคราช
3. พญาภุชงค์นาคราช
4. พญาศรีสุทโธนาคราช
5. พญาศรีสัตตนาคราช
6. พญาเพชรภัทรนาคราช
7. พญานาคดำแสนสิริจันทรานาคราช
8. พญายัสมัญนาคราช
9. พญาครรตะศรีเทวานนาคราช

ประวัติความเป็นมาของบั้งไฟพญานาค

เป็นวัฒนธรรมประเพณีอันเก่าแก่ของผู้คนที่อาศัยอยู่ริมฝั่งโขง ทั้งฝั่งทางประเทศไทยและฝั่งทางประเทศลาว เดิมทีเรียกว่าบั้งไฟผี ก่อนจะมาเปลี่ยนชื่อเรียกมาเป็น "บั้งไฟพญานาค" อย่างในปัจจุบันในปี พ.ศ. 2529 บั้งไฟพญานาคจะเกิดขึ้นในช่วงวันออกพรรษา หรือ 15 ค่ำเดือน 11 ของทุกๆปี

ลักษณะดวงไฟพุ่งขึ้นมาจากใต้แม่น้ำโขงและลับตาหายไป ซึ่งจำนวนของลูกไฟในแต่ละปีนั้นจะมีมากน้อยต่างกัน ความเชื่อของคนท้องถิ่นเชื่อกันว่าลูกไฟที่พุ่งขึ้นมานั้นเกิดจาก พญานาค ซึ่งอาศัยอยู่ด้านใต้แม่น้ำโขงนั่นเอง [3]

คาถาบูชา พญานาค

นะโมตัสสะภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ 3 จบ
"นะติตัง พญามะ นาคะ อภินัง นาคา สาธุโนภันเต ยะมะ ยะมะ"
นะโมตัสสะภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ 3 จบ
กายะวาจาจิตตัง อะหังวันทา
นาคาธิบดี ศรีสุทโธ
วิสุทธิเทวา ปูเชมิ ( 3 ครั้ง )

เครื่องไหว้บูชาพญานาค

ให้ถวายน้ำก่อนเสร็จแล้วนำดอกไม้ (ดอกบัว ดาวเรือง มะลิ) ผลไม้จะเป็นจำพวก มะพร้าว ส้ม กล้วย และแอปเปิลหรือจะไหว้โดยไม่ต้องใช้ธูปและไม่ถวายของใดก็ได้ ที่สำคัญคือให้บูชาโดยใช้ภาวนาคาถาและตั้งจิตให้มั่นมีศรัทธาเป็นสำคัญ

สถานที่มีรูปปั้นองค์พญานาคประดิษฐานอยู่ในประเทศไทย

มีด้วยกันหลายแห่ง วันนี้จะพาไปรู้จัก 3 แห่งที่มีชื่อเสียง ดังนี้

• วัดป่าคำชะโนด เป็นวัดที่มีตำนานเกี่ยวกับพญานาคตามความเชื่อของชาวอีสานและชาวลาวมากที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศไทย มีลักษณะพื้นที่โดยรอบเป็นเกาะ มีต้นชะโนดเกิดขึ้นรวมกันอยู่เป็นกลุ่มประมาณ 20 ไร่ ถือที่สถานที่ศักดิ์สิทธิ์มาก ใครมาขออะไรก็จะได้ตามที่ขอ ที่ตั้ง : วัดป่าคำชะโนด
• วัดถ้ำผาแด่น วัดนี้มีความสวยงามมาก ดูเหมือนบนสวรรค์บนดิน ถือเป็นสถานที่สุดฮิตของ จังหวัดสกลนคร ตั้งอยู่บนเทือกเขาภูพาน ที่นี่มีรูปปั้นพญานาคปรกสีเหลืองทองขนาดใหญ่ “พระพุทธชัยราชา”ตั้งอยู่บริเวณภายในวัด การเดินทางขึ้นไปบนวัดนี้ถึงแม้จะเหนื่อย ลำบาก แต่เมื่อเดินทางมาถึงแล้วคุ้มค่าแน่นอน พิกัด : วัดถ้ำผาแด่น
• ถ้ำนาคา จังหวัดบึงกาฬ เป็นสถานที่ที่นิยมมากในตอนนี้เลยก็ว่าได้ ด้วยตัวถ้ำมีความสวยงามและรูปทรงแปลกตาของหินที่มีรูปร่างเหมือนพญานาค เรียกว่าเป็นสถานที่ที่มีผู้คนหลั่งไหลมากราบไหว้ขอพร ขอโชค ขอลาภ กันอย่างคับคั่ง ว่ากันว่าเมื่อมาขอพรที่ถ้ำนาคาแล้ว ก็จะได้ดั่งคำที่ขอไว้ ตำแหน่ง : ถ้ำนาคา จังหวัดบึงกาฬ [4]

สรุป ศรัทธาและเชื่อมั่นในองค์ พญานาค

ท้ายที่สุด หากท่านศรัทธาเชื่อมั่นในองค์พญานาค ก็ต้องตั้งมั่นประพฤติปฏิบัติตนให้เป็นคนดีอยู่ในศีลธรรม ประกอบกับทำบุญทำทานตามกำลังที่ตนเองมี พรที่ท่านขอจากองค์พญานาคก็จะยิ่งสัมฤทธิผลตามสิ่งที่ท่านขอไว้โดยไว

อ้างอิง

[1] thairath. (October 11, 2022). ย้อนตำนานพญานาคความเชื่อพลังแห่งศรัทธาลุ่มน้ำโขง. Retrieved from thairath

[2] museumsiam. (September 21, 2022). พญานาคตามความเชื่อในศาสนาพุทธ. Retrieved from museumsiam

[3] วิกิพีเดีย. (December 11, 2023-2024). บั้งไฟพญานาค. Retrieved from wikipedia

[4] วิกิพีเดีย. (October 13, 2022). 7 สถานที่ บูชาพญานาค. Retrieved from trip