“ควายไทย” สัตว์เลี้ยงคู่บุญ ที่อยู่คู่กับชาวเกษตรกรมานับนานปี

ควายไทย หรือ กระบือ เป็นสัตว์ 4 ขาที่มีขนาดใหญ่ ที่อยู่คู่กับชาวเกษตรกรไทยมาตั้งแต่สมัยอดีตกาลจนถึงปัจจุบัน เป็นสัตว์ที่มนุษย์สามารถนำมาฝึกฝนเลี้ยงจนเชื่องได้ จึงทำให้เกิดความรักและความผูกพันระหว่างควายกับเจ้าของ อีกทั้งยังเป็นที่ได้รับความนิยมเป็นอย่างมาก เพราะนอกจากจะเลี้ยงเพื่อใช้เป็นแรงงานหรือบริโภคแล้ว ควายยังเป็นสัตว์ที่มีประโยชน์อีกหลายประการ

อยากเลี้ยง “ควายไทย” ต้องมีความรู้อย่างไรบ้าง

ควายไทยเป็นสัตว์ที่เลี้ยงง่าย ว่ายน้ำเก่ง อีกทั้งยังเป็นสัตว์ที่ใช้ต้นทุนในการเลี้ยงไม่สูงมาก ควายจะมีลักษณะนิสัยที่ทนต่อฝนแต่ทนร้อนไม่ค่อยได้ เวลาอากาศร้อน ควายจะชอบลงไปแช่ในแอ่งน้ำหรือโคลน เพราะถ้าร้อนมากๆอาจทำให้ควายหงุดหงิดหรือทำร้ายคนได้ ดังนั้นการเลี้ยงควายจึงต้องมีการศึกษาหาข้อมูลให้ละเอียด รอบคอบ เพื่อความปลอดภัยต่อตนเองและผู้คนที่พบเห็น

ความรู้เบื้องต้นที่ควรรู้เกี่ยวกับการนำ “ควายไทย” มาเลี้ยง

ในประเทศไทยจะมีควายสายพันธุ์หลักๆอยู่ 2 กลุ่มได้แก่ ควายป่าและควายบ้าน โดยส่วนใหญ่แล้วชาวเกษตรไทยจะนิยมเลี้ยงควายบ้านเป็นหลัก ซึ่งควายบ้านจะแบ่งออกเป็น 2 สายพันธุ์ ได้แก่ ควายปลักและควายแม่น้ำ ควายทั้ง 2 สายพันธุ์นี้สามารถผสมพันธุ์กันได้ แต่ก็จะมีลักษณะรูปร่างที่แตกต่างกันออกไป

• ควายปลัก : จะเป็นกลุ่มควายที่ได้รับความนิยมเลี้ยงในประเทศไทยมากที่สุด ชาวเกษตรกรเลี้ยงควายเพื่อใช้เป็นแรงงาน และนำไปใช้ประโยชน์อีกหลายๆประการด้วยกัน เช่น การนำไปเลี้ยงเพื่อพัฒนาสายพันธุ์ที่นำไปสู่การตลาด ทำให้เกิดรายได้จากการค้าขาย ควายปลักจะให้เนื้อมาก ราคาจะสูง มีนิสัยเชื่อง เลี้ยงง่าย กินหญ้าได้หลายชนิด รวมถึงวัชพืชอื่นๆ มีรูปร่างลักษณะลำตัวสีดำ เขายาวโค้งเป็นวง มีถุงเท้าสีขาวที่ขาทั้งสี่ข้าง คิ้วและแก้มมีจ้ำสีขาว ใต้คอจะมีลายสีขาวคาด ซึ่งบางตัวจะมีลักษณะที่ชัดเจน และควายบางตัวอาจจะมีผิวสีชมพูที่เราเรียกกันว่า ควายเผือก
• ควายแม่น้ำ : จะเป็นควายอีกสายพันธุ์หนึ่งที่มีอยู่ในไทย แต่พบได้น้อยเนื่องจากชาวเกษตรกรจะไม่ค่อยนิยมเลี้ยง เพราะเป็นการเลี้ยงแบบเจาะจง ให้ผลผลิตในเรื่องของน้ำนมเท่านั้น การให้เนื้อจะให้น้อยกว่าควายปลัก ราคาจะไม่สูงหากขายให้กับโรงฆ่าสัตว์ โดยควายมีรูปร่างลักษณะที่สูงใหญ่ ลำตัวจะมีสีดำ เขาโค้งม้วนหลังจะมีโหนก

หากคุณมีความสนใจที่อยากจะนำควายไทยมาเลี้ยง ก็สามารถเลือกสายพันธุ์ที่ต้องการได้ โดยทั้งสองสายพันธุ์นี้ได้รับความนิยมแตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับผู้เลี้ยงว่ามีจุดประสงค์ที่อยากจะเลี้ยงควายเพื่อใช้ประโยชน์ในด้านใดบ้าง [1]

ลักษณะทั่วไปของ ควายไทย ที่ควรรู้

โดยทั่วไปชาวเกษตรกรส่วนใหญ่จะสนใจเลี้ยงควายปลักเป็นหลัก เพราะควายปลักจะมีที่นิสัยที่เชื่อง เลี้ยงง่าย กินพืชได้หลายชนิด เช่น เปลือกข้าวโพด ต้นข้าวโพด อีกทั้งยังสามารถดำน้ำได้นาน แต่ควายตัวผู้บางตัวอาจจะมีนิสัยดุร้ายในช่วงระหว่างที่ควายตัวเมียจะมีการผสมพันธุ์

1. ลักษณะภายนอกของควายในประเทศไทย : จะมีลำตัวขนาดใหญ่ รอบอกใหญ่ท้องกางใหญ่ คอใหญ่ หน้าอกกว้างอวบแข็งแรง หัวลักษณะค่อนข้างยาว หัวลักษณะค่อนข้างยาว หน้าผากแคบ บริเวณบั้นท้ายลาด หางยาว ผิวหนังตลอดร่างกายเป็นสีเทาแก่ถึงดำ
2. สี : จะมี 2 สี คือ สีเทาดำและสีขาว หรือที่เรียกกันว่า ควายเผือก สีของควายจะเป็นสีของผิวหนังและสีขน ควายจะมีขนน้อยประมาณ 25-40 เส้นต่อผิวหนัง 1 ตารางนิ้ว ควายเผือกจะพบเห็นอยู่บ้างแต่ไม่มาก
3. ขวัญ : เป็นลักษณะประจำตัวของควายสามารถพบเห็นได้ตามส่วนต่างๆของร่างกาย มีตั้งแต่ 1-9 ขวัญ ควายแต่ละตัวจะมีจำนวนขวัญไม่เท่ากัน จะพบมากที่ หัว, ไหล่ และซอกขา
4. เขา : ควายทั่วไปหรือส่วนมากมีเขากางออกสองข้างของศีรษะ ปลายเขาโค้งเข้าหากัน ลักษณะเขาควายส่วนล่างเป็นสี่เหลี่ยมรูปมนผิวขรุขระเป็นปล้อง ส่วนบนกลมเรียวปลายแหลมผิวลื่น
5. ฟัน : ควายมีฟันจำนวน 2 ชุด คือ ฟันน้ำนมกับฟันแท้ ฟันน้ำนม จะมีจำนวน 20 ซี่ ส่วนฟันแท้ มีจำนวน 32 ซี่

วิธีการเลี้ยงและประโยชน์ที่ได้รับจากควายไทย

สำหรับคนที่ตัดสินใจเลี้ยงควายไทยคุณต้องทราบก่อนว่า การเลี้ยงควายไทยนั้น มีวิธีการเลี้ยงและการดูแลควายอย่างไรบ้าง

เลี้ยง ควายไทย ต้องคำนึงถึงอะไรบ้าง

1. การดูแลโรงเรือน : ควรมีสภาพแวดล้อมที่ดี มีอากาศถ่ายเทที่สะดวก ไม่มีกลิ่นเหม็น ทำความสะอาดอยู่สม่ำเสมอ สร้างคอกออกห่างจากบ้านพักอาศัยโดยพอประมาณ ควบคุมอุณหภูมิความชื้นพร้อมกับติดตั้งระบบพ่นน้ำจนทั่วเพื่อช่วยคลายความร้อนให้กับควาย
2. อาหาร : เน้นในเรื่องของคุณภาพเป็นหลัก จะจำแนกออกได้ 5 ประเภท ได้แก่ พลังงาน โปรตีน แร่ธาตุ วิตามิน และ น้ำ ซึ่งผู้เลี้ยงควรให้หญ้ากับน้ำกินในปริมาณที่เพียงพอต่อวัน
3. ระบบการย่อย : ควายมีกระเพาะรวมประกอบด้วยกัน 4 ส่วน ทำให้สามารถย่อยอาหารหยาบได้ เมื่อกินพวกหญ้าเข้าไปแล้ว จุลินทรีย์จะเจริญเติบโต พอเวลาผ่านไปจะถูกย่อยออกมาเป็นโปรตีน
4. การผสมพันธุ์ : ต้องมีการคัดเลือกพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ สังเกตจากลักษณะดี โตเร็ว ให้ลูกดก มีอวัยวะเพศที่สมบูรณ์ไม่ผิดปกติ ทั้งเพศผู้และเพศเมีย ไม่มีโรค การผสมพันธุ์จะมีอยู่ 3 วิธี ได้แก่ การปล่อยพ่อพันธุ์คุมฝูง การจูงเข้าผสม การผสมเทียม
5. การป้องกันโรค : สังเกตพฤติกรรมของสัตว์เลี้ยง ถ้าหากพบความปิดปกติใดๆให้รีบตามสัตวแพทย์มาช่วยดู ผู้เลี้ยงจะต้องฉีดวัคซีนเพื่อป้องกันโรคต่างๆ รวมไปถึงกำจัดสัตว์ที่เป็นโรคร้ายแรงเพื่อไม่ให้เกิดโรคติดต่อไปยังสัตว์ตัวอื่น [2]

เลี้ยง ควายไทย ได้รับประโยชน์ในด้านใดบ้าง

เนื่องจากสมัยก่อนคนไทยส่วนใหญ่เป็นชาวนา จึงเลี้ยงควายไทยเป็นหลัก เพื่อช่วยในการทำไร่ทำนา ปัจจุบันควายยังคงเป็นสัตว์ที่ได้รับความนิยมของเกษตรกรไทยในอีกหลายๆด้าน เช่น

1. การใช้แรงงาน : ถ้าเป็นสมัยก่อนผู้เลี้ยงจะใช้ควาย ไว้ทำไร่ ไถนา ช่วยทุ่นแรง แต่ปัจจุบันเทคโนโลยีทันสมัยมากขึ้น จึงมีการใช้เครื่องจักร เช่น รถไถมาแทน
2. ทำปุ๋ยจากมูลควาย : มูลควายเป็นปุ๋ยที่ทำให้พืชผักมีความเจริญเติบโตได้ดี เพราะช่วยในการปรับสภาพดิน เพิ่มแร่ธาตุและวัตถุในดิน เพิ่มผลผลิตทางการเกษตร แถมยังลดค่าใช้จ่ายในการใช้ปุ๋ยเคมี
3. การบริโภค : เนื้อทำเป็นอาหารได้หลายเมนู มีคุณค่าทางอาหารสูงที่อุดมไปด้วยโปรตีน มีไขมันต่ำ นอกจากนั้นการรีดนมควายยังสามารถดื่มหรือนำไปแปรรูปได้อีกหลายอย่าง
4. กำจัดวัชพืช : เป็นการปล่อยสัตว์เลี้ยงในพื้นที่นาของตัวเอง โดยที่ควายจะค่อยๆเล็มหญ้ากิน ช่วยในการกำจัดวัชพืชแบบธรรมชาติ ไม่ต้องจ้างคนมาตัดหญ้าให้
5. สร้างรายได้ : นอกจากเนื้อควายที่ขายได้แล้ว ยังมีน้ำนม มูลสัตว์ รวมไปถึงน้ำเชื้อที่แข็งแรง ถ้าตัวไหนมีลักษณะที่สวยงาม ยิ่งถ้าเป็นพ่อพันธุ์แม่พันธุ์จะขายได้ในราคาที่สูง บางตัวอาจพุ่งสูงถึงหลักล้านเลยทีเดียว
6. เลี้ยงควายง่ายต้นทุนไม่สูงมาก : เป็นสัตว์ที่เลี้ยงง่าย สามารถปล่อยแบบอิสระได้หากมีพื้นที่กว้างขวาง อาหารหลักคือหญ้าที่สามารถหากินได้ตามท้องนา ควรสร้างโรงเรือนให้พอดีกับจำนวนควายที่นำมาเลี้ยงจะช่วยในเรื่องของการประหยัดงบประมาณ
7. ความสวยงาม : ถ้ามีรูปลักษณ์ที่ดี สมบูรณ์ แข็งแรง ก็จะเป็นที่น่าสนใจของผู้คนที่พบเห็น ยิ่งถ้าเป็นพ่อพันธุ์จะมีราคาค่อนข้างสูง เพราะคนอยากซื้อมาเลี้ยงเพื่อผสมพันธุ์ ลูกออกมาจะได้สวยขายได้ราคาดี [3]

สรุป การเลี้ยง ควายไทย

สำหรับใครที่ต้องการจะเลี้ยง ควายไทย การศึกษาข้อมูลเป็นสิ่งสำคัญมาก เพราะว่าควายเป็นสัตว์เลี้ยงที่เชื่องก็จริง แต่ในบางครั้งถ้าเกิดหงุดหงิดขึ้นมาก็อาจทำร้ายคนได้ อีกทั้งยังมีลำตัวที่ใหญ่ หากไม่มีความรู้ก็อาจเกิดอันตรายถึงขั้นชีวิต ดังนั้นก่อนที่คุณจะเลี้ยงควาย คุณต้องคิดพิจารณาให้ดีๆ เตรียมความพร้อมในหลายๆด้าน ดูแลอย่างถูกวิธีเพื่อความปลอดภัยต่อตัวเองและผู้อื่น

อ้างอิง

[1] baanlaesuan. (April 03, 2024). รู้ก่อนเลี้ยงควายไทย สัตว์เกษตรมากมูลค่า. Retrieved from baanlaesuan

[2] pvlo-cmi. (2016). คู่มือการเลี้ยงควายไทย. Retrieved from pvlo-cmi

[3] newlifeanimals. (September 01, 2023). ประเทศไทย มีควาย กี่สายพันธุ์ เลี้ยงควายไปทำไมได้ประโยชน์อะไรบ้าง. Retrieved from newlifeanimals